آیا دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا قادر به تحریف نام آبراه تاریخی «خلیج فارس» است؟ پیشنهادی که فقط باعث اتحاد ایرانیان شد.

دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده در اقدامی بحث‌برانگیز و تحریک‌آمیز، بار دیگر ایده تغییر نام تاریخی «خلیج فارس» به نامی مجعول را مطرح کرده است. این اظهارات که در آستانه سفر وی به خاورمیانه بیان شده بود، موجی از خشم و انزجار را در میان ایرانیان و دوستداران تاریخ و فرهنگ در سراسر جهان برانگیخته است. ترامپ روز چهارشنبه هفته گذشته در دفتر بیضی کاخ سفید گفت: «باید تصمیمی بگیرم. نمی‌خواهم احساسات کسی جریحه‌دار شود. نمی‌دانم آیا احساسات جریحه‌دار خواهد شد یا نه.» این سخنان در حالی بیان می‌شود که پیشتر خبرگزاری آسوشیتدپرس گزارش داده بود که ترامپ قصد دارد در جریان سفر به کشورهای عرب‌زبان عربستان و قطر که سال‌ها برای این تغییر نام لابی کرده‌اند، این موضوع را اعلام کند. آب‌های نیلگون این پهنه آبی، دست‌کم از سال ۵۵۰ پیش از میلاد، یعنی از زمان امپراتوری هخامنشی و کوروش بزرگ که قلمرویی از هند تا کرانه‌های اروپای غربی را در بر می‌گرفت «خلیج فارس» نام داشته است. ایران باستان که ایران امروزی میراث‌دار آن است، تمامی ساحل جنوبی خود را در امتداد خلیج فارس دارد. دولت‌های ایران، از دوران پیش از انقلاب اسلامی تاکنون، همواره با قاطعیت از نام «خلیج فارس به‌عنوان تنها نام مشروع و قانونی دفاع کرده‌اند. این موضعی است که ایرانیان داخل و خارج از کشور نیز بر آن اتفاق نظر دارند و این نام را بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ملی و فرهنگی خود می‌دانند. هرچند رئیس جمهور آمریکا این اختیار را دارد که دستور تغییر اسامی جغرافیایی مورد استفاده در ایالات متحده را صادر کند، اما سایر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی ملزم به تبعیت از این تغییرات نیستند. به‌عنوان مثال، هیئت نام‌های جغرافیایی ایالات متحده (U.S. Board on Geographic Names) در حال حاضر استفاده از نام در سطح جهانی نیز سازمان بین‌المللی هیدروگرافی (IHO) برای استانداردسازی و ترسیم مرزهای دریایی فعالیت می‌کند. اما این سازمان پیشتر به نیویورک تایمز گفته بود که هیچ توافق یا پروتکل رسمی بین‌المللی برای نام‌گذاری مناطق دریایی وجود ندارد. این بدان معناست که تلاش برای تغییر نامی با قدمت و مقبولیت جهانی خلیج فارس از سوی یک کشور، فاقد وجاهت و اعتبار بین‌المللی است. ایده ترامپ با محکومیت گسترده از سوی طیف وسیعی از ایرانیان مواجه شده است، مردمی که اغلب در بسیاری از موضوعات اختلاف نظر دارند. تورج دریایی، مورخ و مدیر مرکز مطالعات ایرانی در دانشگاه کالیفرنیا-ارواین می‌گوید: «این موضوع فراتر از سیاست است؛ فراتر از تقسیم‌بندی‌های مذهبی و ایدئولوژی‌هاست؛ این مربوط به ملت و تاریخ آن است و به‌شدت احساسات را جریحه‌دار کرده است. آیا ترامپ می‌خواهد با ایران مذاکره کند یا می‌خواهد هویت ملی آن را سلب کند؟» دریایی همچنین اشاره می‌کند که ایرانیان از دوران باستان از سرزمین خود با عنوان آب و خاک یاد کرده‌اند و دو پهنه آبی (خلیج فارس در جنوب و دریای مازندران در شمال) عمیقا با روان ایرانی به‌عنوان نمادهای ملیت گره خورده‌اند. احمد زیدآبادی، تحلیلگر برجسته در تهران در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «صرفا به خاطر خواسته‌ها و هوس‌های ترامپ، خلیج مکزیک به خلیج آمریکا تبدیل نخواهد شد، کانادا به ایالات متحده نخواهد پیوست، گرینلند به تملک ایالات متحده در نخواهد آمد و خلیج فارس نیز نامی جعلی به خود نخواهد گرفت.» حتی تیم ملی فوتبال ایران نیز با انتشار نقشه‌ای از خلیج فارس و هشتگ پرطرفدار #خلیج_فارس_همیشه_جاویدان در صفحه رسمی اینستاگرام خود، به این موضوع واکنش نشان داد. نام خلیج فارس در طول تاریخ، در نقشه‌ها، اسناد و دیپلماسی، از زمان ایرانیان باستان که امپراتوری‌شان بر منطقه تسلط داشت، تا یونانیان و بریتانیایی‌ها، مورد استفاده قرار گرفته است. تلاش برای نامیدن آن با عنوانی دیگر، در اواخر دهه ۱۹۵۰ و با جنبش‌های پان‌عربیسم شدت گرفت، اما هرگز نتوانست جایگزین نام اصیل و تاریخی آن شود. سازمان ملل متحد نیز از عبارت خلیج فارس استفاده می‌کند. مقاله‌ای در سال ۲۰۰۶ توسط یک گروه کاری سازمان ملل، بر اساس اسناد تاریخی، بر اجماع جهانی در مورد این نام تاکید کرد و بیان داشت که این نام توسط داریوش، پادشاه هخامنشی، در قرن پنجم پیش از میلاد ابداع شده است. کارشناسان معتقدند که اگر ترامپ بر تغییر نام خلیج فارس اصرار ورزد، این اقدام ضربه‌ای جدی به هرگونه تلاش برای ایجاد اعتماد و پیشبرد گفتگوهای دیپلماتیک خواهد زد. سید حسین موسویان، دیپلمات ارشد سابق ایران در مصاحبه‌ای گفت: «این کار فقط بی‌اعتمادی ایجاد می‌کند و موضع کسانی را در ایران تقویت می‌کند که می‌گویند نمی‌توان به آمریکا اعتماد کرد.» در نهایت، به‌نظر می‌رسد تلاش برای تغییر نامی با چنین پیشینه تاریخی و فرهنگی عمیق، نه تنها اقدامی بی‌ثمر در عرصه بین‌المللی است، بلکه تنها به جریحه‌دار شدن احساسات یک ملت بزرگ و بی‌اعتمادی بیشتر منجر خواهد شد. خلیج فارس، نامی است که در تار و پود تاریخ و هویت ایران و منطقه تنیده شده و با چنین اقداماتی قابل تغییر نخواهد بود.