حمله پهپادی اوکراین به پایگاه‌های هوایی روسیه

حمله پهپادی اوکراین به پایگاه‌های هوایی روسیه و نابودی بمب‌افکن‌های راهبردی Tu-95، قدرت نظامی این کشور را به چالش کشید. این بمب‌افکن‌ها ستون فقرات قدرت هوایی روسیه‌ محسوب می‌شود.

حمله اخیر پهپادی اوکراین با نام عملیات Spiderweb که منجر به نابودی یا آسیب‌دیدگی چندین بمب‌افکن استراتژیک Tu-95 Bear در عمق خاک روسیه شد، ضربه‌ای سنگین و شاید جبران‌ناپذیر به توانایی‌های هوایی راهبردی مسکو وارد کرده است.

این هواپیماهای ساخت دوران شوروی که نخستین‌بار در سال 1952 پرواز کردند و به‌طور گسترده برای پرتاب موشک‌های کروز علیه اوکراین مورد استفاده قرار گرفته‌اند، دیگر امکان تولید مجدد ندارند، چراکه خطوط ساخت آن‌ها دهه‌ها پیش تعطیل شده است.

با توجه به این‌که بمب‌افکن نسل آینده روسیه یعنی PAK DA هنوز سال‌ها با ورود به خدمت فاصله دارد و روند تولید Tu-160های مدرن با سرعتی بسیار کند پیش می‌رود، از دست رفتن Tu-95های فعال به‌طور مستقیم توانمندی‌های کنونی روسیه در حملات راهبردی را تضعیف کرده و قابلیت این کشور برای تداوم عملیات‌های هوایی برد بلند را محدود می‌کند.

پیامدهای حمله پهپادی اوکراین به روسیه

در جریان حمله پهپادی اوکراین به پایگاه‌های هوایی روسیه، تعدادی از بمب‌افکن‌های Tu-95 Bear نابود یا آسیب دیدند. هرچند این بمب‌افکن‌ها متعلق به دوران جنگ سرد هستند، اما از دست دادن آن‌ها به‌شدت احساس شده است. تولید بمب‌افکن‌های Tu-95 و Tu-22M پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991 متوقف شد، بنابراین هیچ‌یک از هواپیماهایی که در این حمله از دست رفتند، قابل جایگزینی نیستند. البته روسیه بمب‌افکن استراتژیک دیگری با نام Tu-160 با قابلیت حمل سلاح هسته‌ای و سرعت مافوق صوت در اختیار دارد.

الکساندر کووالنکو، تحلیل‌گر نظامی، این واقعه را شکستی ویرانگر برای روسیه توصیف کرده است. به گفته او، در این حملات بیش از 40 فروند هواپیما از انواع مختلف، از جمله بمب‌افکن‌های استراتژیک ارزشمند، نابود یا آسیب‌دیده‌اند. در مجموع، چهار پایگاه نظامی از جمله پایگاه Olenya در نزدیکی مورمانسک و پایگاه Belaya در استان ایرکوتسک هدف قرار گرفتند.

وی تأکید کرده است که ویژگی منحصربه‌فرد این عملیات در آن بود که پهپادها نه از خاک اوکراین، بلکه از فاصله‌ای بسیار نزدیک به اهداف و پس از حمل از طریق کامیون پرتاب شده‌اند. این پرنده‌ها تحت هدایت هوش مصنوعی بوده‌اند که به‌صورت مستقل اهداف را شناسایی و انتخاب کرده است.

بمب‌افکن Tu-95 Bear به عنوان قدیمی‌ترین در میان سه بمب‌افکن استراتژیک روسیه، نخستین‌بار در سال 1952 به پرواز درآمد. این هواپیما که ابتدا برای حمل بمب‌های هسته‌ای طراحی شده بود، بعدها به پلتفرمی برای پرتاب موشک‌های کروز تبدیل شد. امروزه نیز نیروی هوافضای روسیه از آن به‌عنوان سکویی برای حمل موشک استفاده می‌کند.

هر فروند از این هواپیماها قادر است تا 16 موشک کروز از نوع Kh-55، Kh-555 یا مدل‌های جدیدتر Kh-101 و Kh-102 را حمل کند. مشابه بمب‌افکن B-52 آمریکا، Tu-95 هنوز بخشی حیاتی از سامانه دفاعی روسیه محسوب می‌شود.

پیش از حمله پهپادی اخیر، تخمین زده می‌شد که روسیه حدود 55 فروند Tu-95 در حالت عملیاتی در اختیار دارد. در ویدیوهای منتشرشده، تخریب دست‌کم پنج فروند تأیید شده است. مقامات اوکراینی اعلام کرده‌اند که بیش از دوازده فروند دیگر نیز آسیب دیده‌اند. اگر این ادعا صحت داشته باشد، این یک ضربه غیرقابل جبران برای روسیه خواهد بود.

امکان جایگزینی بمب‌افکن‌ Tu-95 وجود ندارد

بمب‌افکن‌های Tu-95 و سایر هواپیماهای مشابه روسیه از جمله Tu-22M3 Backfire، به دلیل تعطیلی خطوط تولید پس از فروپاشی شوروی، قابل جایگزینی نیستند. در نتیجه، از دست رفتن هر یک از آن‌ها به معنای کاهش دائمی شمار این بمب‌افکن‌ها خواهد بود. انتظار می‌رود Tu-95های باقی‌مانده دست‌کم تا سال 2040 در خدمت باقی بمانند، اما با توجه به تأخیر در توسعه بمب‌افکن بعدی، احتمال تمدید دوره خدمت آن‌ها وجود دارد.

بمب‌افکن PAK DA که قرار بود تا این زمان وارد خدمت شود، همچنان در مرحله توسعه است و هنوز به مرحله تولید نرسیده است. در حال حاضر، روسیه مجبور است به ساخت Tu-160 تکیه کند که روند تولید آن بسیار کند و دشوار است. Tu-160 که در سال 1987 وارد خدمت شده، مدرن‌ترین بمب‌افکن استراتژیک روسیه به شمار می‌رود و تاکنون نیز بزرگ‌ترین بمب‌افکن عملیاتی جهان باقی مانده است.

این هواپیما قادر است تا 12 موشک Kh-55 و حداکثر 24 موشک Kh-15 را حمل کند. کمتر از 20 فروند Tu-160 در خدمت هستند و روسیه به‌تازگی تولید نسخه به‌روزرشده این هواپیما با سامانه‌های ناوبری و موتورهای جدید را آغاز کرده است.

پس از حملات اوکراین، روسیه تصمیم گرفت بمب‌افکن‌هایی را که برای شلیک موشک‌های کروز استفاده می‌شدند، به پایگاه‌های دوردست از جمله در مناطق شمالگان و تا عمق سیبری منتقل کند.

با این حال، سرویس امنیتی اوکراین (SBU) موفق شد عملیاتی بی‌سابقه را با انجام حمله‌ای در نزدیکی پایگاه‌های هوایی روسیه به اجرا بگذارد. صرف‌نظر از این‌که آیا واقعاً 41 فروند هواپیما نابود شده‌اند یا خیر، این عملیات ضربه‌ای سنگین به اعتبار نهاد امنیتی فدرال روسیه (FSB) و سامانه‌های نظامی این کشور وارد کرده است.