نقش سازمان هیأت و تشکل‌های دینی در حکمرانی فرهنگی کشور

نقش و اهمیت هیئات مذهبی در حکمرانی فرهنگی

باباخانی به نقش بی‌بدیل هیئات در مناسبت‌های ملی و مذهبی، به‌ویژه راهپیمایی عظیم اربعین، اشاره کرد. وی اربعین را نمادی از ظرفیت عظیم مردمی در حوزه هیئات دانست که سالانه حدود ۱۵ هزار میلیارد تومان هزینه مردمی را در پی دارد. این حجم از فعالیت‌ها و مشارکت مردمی، نیازمند ساماندهی و حمایت همه‌جانبه است.

رئیس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی، چشم‌انداز این سازمان را یک نهاد پویا، فناورمحور و توانمند در حوزه حکمرانی فرهنگی توصیف کرد. این سازمان با رویکردی جامع، به دنبال ساماندهی، حمایت، آموزش و سیاست‌گذاری برای ارتقاء جریان عظیم هیئات مذهبی در کشور است.

سیر تاریخی و تحولات ساختاری سازمان هیأت

حجت‌الاسلام باباخانی به سیر تاریخی متولی‌گری هیئات مذهبی در ایران پرداخت و جایگاه سازمان تبلیغات اسلامی را در این زمینه تشریح کرد. وی اظهار داشت که حدود ۲۰ سال پیش، سازمان تبلیغات اسلامی مسئولیت ساماندهی هیئات مذهبی را بر عهده گرفت و در آن مقطع، تنها متولی جامع و مورد قبول این جریان بود.

فعالیت‌های مرتبط با هیئات مذهبی، حتی پیش از تأسیس سازمان تبلیغات اسلامی، سابقه‌ای طولانی داشته است. باباخانی از شوراهای مذهبی دهه ۱۳۵۰ در شهرهایی مانند همدان و کرمان یاد کرد که با ابتکار خود هیئات مذهبی شکل گرفته بودند. وی نقش شخصیت‌هایی مانند زنده‌یاد ایرج کامیاب در کرمان را در ساماندهی هیئات برجسته دانست.

در گذشته، چالش‌هایی نظیر پراکندگی و عملکرد جزیره‌ای مجموعه‌ها، حتی درون سازمان تبلیغات اسلامی، وجود داشت. باباخانی از تلاش‌های حجت‌الاسلام سیدمهدی خاموشی در دوره ریاستش بر سازمان تبلیغات اسلامی برای انسجام‌بخشی و توسعه فعالیت‌ها قدردانی کرد. وی سازمان را از حالت مأموریت‌های پراکنده به یک ساختار منسجم و گسترده تبدیل کرد، اما نیاز به سازوکاری برای تداوم این انسجام احساس می‌شد.

ضرورت تأسیس «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی»

با توجه به گستردگی حوزه هیئات مذهبی که شامل حدود ۲۰۰ هزار کنشگر و قریب به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان گردش مالی مردمی می‌شود، نیاز به توجه ویژه در حوزه‌های سیاست‌گذاری، مدیریت، حمایت و آموزش برای توانمندسازی هیئات وجود داشت. ساختار پیشین سازمان، با وجود تلاش‌ها، قادر به پاسخگویی به این حجم از نیازها نبود.

در نهایت، با جمع‌بندی‌های صورت گرفته، اداره کل تشکل‌های دینی به «سازمان هیأت و تشکل‌های دینی» تبدیل شد تا بتواند به‌صورت متمرکز به مسائل فکری و مبنایی، توانمندسازی، سیاست‌گذاری و تنظیم‌گری در حوزه هیئات بپردازد.

سازمان جدید، تلفیقی از سه مجموعه پیشین شامل بنیاد دعبل، اداره کل تشکل‌های دینی و مرکز توسعه فعالیت‌های دینی است. این سازمان دارای هیئت مدیره و هیئت امنای مستقل بوده و سیاست‌گذاری‌های آن توسط سیستم سازمان هیأت صورت می‌گیرد. تشکل‌های دینی شامل کانون‌های فرهنگی تبلیغی و انجمن‌های اسلامی نیز می‌شوند که از جنبه نظارت و ماهیت صنفی با هیئات مرتبط هستند و بسیاری از آنها نیز هیأت‌محورند.

برنامه‌ها و کارکردهای آتی سازمان

هدف اصلی از تأسیس سازمان هیأت و تشکل‌های دینی، توانمندسازی هیئات مذهبی و ایجاد یک بستر منسجم برای فعالیت‌های آن‌هاست. باباخانی تأکید کرد که امروزه مدیریت ده‌ها هزار عضو بدون سامانه‌های نرم‌افزاری و مدیریت ارتباط با مشتری امکان‌پذیر نیست. سازمان تبلیغات در گذشته سامانه‌ای ناکارآمد به نام «طوبا» داشت که پاسخگوی نیازها نبود. سازمان جدید به دنبال ایجاد یک سامانه جامع برای ثبت مشخصات، ارتباط مؤثر و ارائه خدمات به هیئات است.

این نشست در چارچوب سلسله‌نشست‌های «جمهوری اسلامی‌شناسی» به همت کارگروه سیاست‌گذاری فرهنگی پژوهشکده تبلیغ و مطالعات اسلامی باقرالعلوم (ع) برگزار شد و به بررسی سامانه حکمرانی فرهنگی کشور و نقش و ساختار سازمان هیأت و تشکل‌های دینی اختصاص داشت.