خاویر میلی: معجزه اقتصادی آرژانتین و چالش‌های پیش رو

وضعیت اقتصادی آرژانتین پیش از میلی

هنگامی که خاویر میلی در دسامبر ۲۰۲۳ سوگند ریاست‌جمهوری را ادا کرد، اقتصاد آرژانتین در وضعیت بحرانی قرار داشت. آمارها نشان می‌داد که تولید ناخالص داخلی کشور در سال ۲۰۲۳، ۱.۶ درصد کاهش یافته بود و تولید ناخالص داخلی سرانه تعدیل شده با تورم، از سال ۲۰۰۷ پایین‌تر بود. امور مالی عمومی درهم‌ریخته بود و دولت از سال ۲۰۰۸ با مازاد بودجه مواجه نشده بود. بدهی عمومی تقریباً ۹۰ درصد تولید ناخالص داخلی بود که بیش از ۴۰ میلیارد دلار آن به صندوق بین‌المللی پول تعلق داشت.

سیاست‌های مالی و پولی دولت قبلی، تورم سالانه را به بیش از ۲۰۰ درصد رسانده بود. در دسامبر ۲۰۲۳، تورم نقطه‌به‌نقطه قیمت عمده‌فروشی ۵۴ درصد بود که به معنای ابرتورم است. برای مثال، قیمت یک لاته در آن سال از حدود ۱,۵۰۰ پزو به ۴,۵۰۰ پزو افزایش یافته بود.

اصلاحات رادیکال میلی

در کمتر از ۲۰ ماه، میلی اقدامات چشمگیری برای بهبود وضعیت اقتصادی انجام داد:

• کاهش کسری بودجه: کسری بودجه را از ۵ درصد تولید ناخالص داخلی به صفر رساند.
• کاهش وزارتخانه‌ها: تعداد وزارتخانه‌ها را از ۱۸ به ۸ کاهش داد.
• آزادسازی بازارها: با فرمان اجرایی شماره ۷۰، بازارهای کلیدی مانند اجاره املاک، خطوط هوایی تجاری و حمل و نقل جاده‌ای بار را آزاد کرد.
• اصلاحات بازار کار: اصلاحات بازار کار پس از کش‌و‌قوس در کنگره به تصویب رسید.
• پایان نظام نرخ ارز دوگانه: به نظام نرخ ارز دوگانه مصنوعی پایان داد و استقلال بانک مرکزی را احیا کرد.
• مقابله با سازمان‌های واسطه: نهادهایی مانند پولو اوبررو و موویمی‌ینتو ترزا رودریگز را که با اعتراضات، نظام اقتصادی را مختل می‌کردند، نابود کرد.
• تحول در سامانه واردات: سهمیه‌ها، مجوزها و گواهی‌های غیرضروری را حذف کرد.
• برنامه اصلاحات بلندمدت: برنامه‌ای بلندمدت برای اصلاحات مالیاتی و مقرراتی آغاز کرده است.

نتایج شوک‌درمانی و احیای اقتصادی

نتیجه این «شوک‌درمانی» یک احیای اقتصادی شگفت‌آور بود:

• کاهش تورم: تورم ماهانه از ۱۳ درصد به ۲ درصد رسید.
• رشد اقتصادی: اقتصاد با نرخ سالانه ۷ درصد رشد می‌کند.
• جذب سرمایه‌گذاران: اوراق و سهام آرژانتین به یکی از بهترین سرمایه‌گذاری‌های دو سال گذشته تبدیل شده‌اند.
• کاهش فقر: فقر از حدود ۴۲ درصد در زمان انتخاب میلی به ۳۱ درصد کاهش یافت.

صندوق بین‌المللی پول نیز با ۱۲ میلیارد دلار وام اولیه و احتمالاً ۲ میلیارد دلار بیشتر، به میلی کمک می‌کند تا کنترل‌های باقیمانده ارزی و سرمایه‌ای را بدون بازگشت تورم حذف کند.

موفقیت سیاسی میلی در برابر گرانش سیاسی

برخلاف اکثر دولت‌هایی که کسری بودجه را به شدت کاهش داده‌اند و هزینه سیاسی سنگینی پرداخت کرده‌اند، میلی و حزبش «لیبرتاد آوانزا» گرانش سیاسی را شکسته‌اند. در ماه مه، سخنگوی میلی در انتخابات شهرداری بوئنوس آیرس پیروز شد و امید می‌رود که لیبرتاد آوانزا در انتخابات‌های استانی سپتامبر و میان‌دوره کنگره اکتبر نیز موفق شود.

این دستاوردها فراتر از آمریکای جنوبی تأثیرگذار است و نشان می‌دهد که لیبرتارینیسم رادیکال می‌تواند از لحاظ اقتصادی موفق باشد و حتی از نظر سیاسی نیز مورد پذیرش قرار گیرد.

شخصیت و فلسفه میلی

خاویر میلی، متولد ۱۹۷۰ در بوئنوس آیرس، با لقب‌های «ال لوکو» (دیوانه) و «ال پلکا» (کلاه‌گیس) شناخته می‌شد. او که از والدینش دور شده، به خواهر کوچکترش کارینا بسیار نزدیک است و او را «رئیس» صدا می‌کند. تجربه ابرتورم سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۰ (۲۰,۲۶۳ درصد) او را به سمت اقتصاد و تفکر ضد کینزیستی سوق داد. چهار سگ او به احترام اقتصاددانان لیبرتارین نام‌گذاری شده‌اند: میلتون (فریدمن)، موری (راتبارد)، رابرت و لوکاس (لوکاس جونیور).

میلی در کارزار انتخاباتی خود، با چکش ماکت بانک مرکزی را تخریب می‌کرد و اره‌برقی در دست می‌گرفت که نماد برنامه او برای کاهش اندازه دولت بود. او در مجمع جهانی اقتصاد داووس در ژانویه ۲۰۲۴، به صراحت اعلام کرد که «آزمایش‌های جمع‌گرایانه هرگز راه‌حلی برای مشکلات شهروندان جهان نبوده‌اند؛ بلکه علت ریشه‌ای آن مشکلاتند.» و «سرمایه‌داری آزاد نه‌تنها یگانه نظام ممکن برای پایان دادن به فقر جهانی است، بلکه تنها نظام اخلاقاً پسندیده برای رسیدن به آن هدف است.»

او سرمایه‌داران را «خیرین اجتماعی» و «قهرمانان» خواند و تأکید کرد که «دولت راه‌حل نیست. دولت خودِ مشکل است.»

«برخلاف سیاستمداران سنتی، من همیشه حقیقت را می‌گویم. مهم نیست مردم دیدگاه من را قبول داشته باشند یا نه. اگر بپرسید آیا فروش فرزندان خودم اخلاقی است، مثل راتبارد می‌گویم که نباید غیرقانونی باشد.»

«مردم بیشتر از اینکه برنامۀ من را بخرند، این واقعیت را می‌خرند که واقعی‌ام. من یکی از آن‌ها هستم. می‌توانم توی تلویزیون فریاد بزنم چون واقعاً این‌طوری‌ام.»

«من واقعاً یک لیبرتارین راتباردی‌ام: دولت نباید وجود داشته باشد. اما در کوتاه‌مدت یک «مینارشیت» هستم ــ‌ به دولتی حداقلی قانع می‌شوم که فقط دفاع، عدالت و امنیت ارائه دهد و خدمات اجتماعی را به بخش خصوصی واگذار کند.»

«دولت، پیش و بیش از هر چیز، دزدی است که برای خود (طبقۀ سیاسی) هزینه می‌کند و نه فقط از راه مالیات آشکار (که رسماً نوعی سرقت است) بلکه همینطور از طریق مالیات پنهانی که اقتصاد را نابود می‌کند: مالیات تورمی.»

«دوم، گروه‌های سازمان‌یافته، یک طبقۀ بخش خصوصی، از دولت برای دریافت امتیازات استفاده می‌کنند، امتیازاتی که نه‌تنها ناعادلانه‌اند، بلکه به رشد هم آسیب می‌زنند: "کسب‌وکارهای دایناسور"ی محافظت‌شده و اتحادیه‌های کارگری آشغال.»

«پس برنامۀ انتخاباتی من پایان تورم با استفاده از اره‌برقی‌ام در زمینۀ هزینه‌های عمومی و ساقط‌کردن این طبقه با حذف امتیازات دولتی‌شان بود.»

میلی پیام خود را از طریق برنامه‌های نمایشی عمومی و پست‌های شبکه‌های اجتماعی منتقل می‌کند و با شعار «¡Viva la libertad, carajo! ــ زنده‌باد آزادی، لعنتی!» به یک پدیده سیاسی تبدیل شده است.

چالش‌ها و آینده

با وجود موفقیت‌های میلی، چالش‌هایی نیز پیش روی او قرار دارد. آرژانتین سابقه طولانی از شکست‌های اقتصادی و سیاسی دارد. حدود یک قرن پیش، آرژانتین یکی از ده کشور ثروتمند جهان بود، اما پس از جنگ جهانی دوم، عملکرد ضعیفی داشت و بارها نکول کرده است. این الگو با نقص‌های بنیادی در اقتصاد سیاسی آرژانتین، از جمله اولیگارشی، گروه‌های ذی‌نفع و دخالت‌های نظامی، قابل توضیح است.

در هفته‌های اخیر، میلی با دو عقب‌نشینی مواجه شده است: حکم دادگاه نیویورک مبنی بر واگذاری سهام شرکت ملی نفت YPF به یک کنسرسیوم آمریکایی، و تصویب طرح‌های هزینه‌ای توسط کنگره که می‌تواند بودجه میلی را نامتعادل کند. میلی به حکم نیویورک اعتراض کرده و انتظار می‌رود لوایح هزینه‌ای را وتو کند، اما موفقیت او تضمین شده نیست.

سه ماه آینده برای تعیین پایداری تغییر رژیم میلی، چه از نظر سیاسی و چه اقتصادی، حیاتی خواهد بود. موفقیت او نه تنها برای آمریکای لاتین، بلکه برای تمام جهان که به یک داستان موفقیت لیبرتارین نیاز دارد، اهمیت دارد.